Wystawa poświęcona twórczości Oskara i Zofii Hansenów prezentuje różne aspekty teorii Formy Otwartej, która była osią ich działalności architektonicznej, artystycznej i pedagogicznej.
Przez ostatnie trzy lata pokazywana za granicą – kolejno w Barcelonie, Porto i New Haven – wystawa zostanie w końcu zaprezentowana warszawskiej publiczności. Wydarzenie to jest zwieńczeniem kilkuletnich badań Muzeum dotyczących dorobku małżeństwa Hansenów. Efektem tych działań było m.in. wydanie książki „Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach” Filipa Springera czy udostępnienie publiczności domu Hansenów w Szuminie. Finałowa wystawa zaprezentuje bogaty wybór projektów, w których Hansenowie, mierząc się z różnymi skalami i dziedzinami projektowania, konsekwentnie rozwijali założenia wspólnej teorii.
Teoria Formy Otwartej, ogłoszona przez Oskara Hansena (1922-2005) podczas Międzynarodowego Kongresu Architektury Nowoczesnej CIAM w Otterlo w 1959 roku, zakładała otwarcie architektury na współtworzenie jej przez jej użytkowników. Przeciwstawiając się strukturom, które definiowali jako Formę Zamkniętą – do końca zaprojektowanym, nie pozostawiającym żadnego marginesu dla kreatywności ich użytkowników i stanowiących raczej pomnik wystawiony ich twórcom niż komfortową przestrzeń do życia – Hansenowie proponowali radykalną zmianę sposobu myślenia o roli architekta. Miała ona polegać przede wszystkim na tworzeniu „tła dla zdarzeń”, passe-partout dla codziennego życia. Architektura miała za zadanie eksponować ludzi i bogactwo ich codziennej aktywności w przestrzeni. Skupiona na procesie, wydobywaniu podmiotowości i tworzeniu ram dla indywidualnej ekspresji, stawała się narzędziem, które mogło być używane i przekształcane przez jej użytkowników, i które łatwo dostosowywało się do ich zmiennych potrzeb.
Wystawa pokazuje różne obszary i skale twórczej działalności, w których Forma Otwarta znalazła zastosowanie. „Tło zdarzeń” skupia się na projektach wystaw i pawilonów wystawienniczych, które ze względu na swój efemeryczny charakter stanowiły idealne pole do teoretycznych eksperymentów. „Polityka skali” koncentruje się na projektach urbanistycznych Oskara Hansena, pokazując ich społeczno-polityczny wymiar. „Jednostka w zbiorowości” przybliża realizacje osiedli mieszkaniowych Hansenów w Warszawie i Lublinie, prezentując ich mniej znane, często niezachowane detale. „Architektura jako instrument” skupia się na projektach budynków użyteczności publicznej – muzeum, galerii, teatru, studia nagraniowego – których kształt miał być determinowany przez użytkowników. „Aktywny negatyw” pokazuje przestrzenie prywatne Hansenów i związaną z nimi koncepcję rzeźbiarskiego przedstawienia wnętrza architektonicznego. „Anty-pomnik” opowiada o czasoprzestrzennym projekcie pomnika „Droga” upamiętniającego ofiary obozu Auschwitz-Birkenau – zespołowej pracy, która stała się rzeźbiarskim odzwierciedleniem Formy Otwartej. W poszczególne części wystawy wplecione są przykłady zadań z pracowni Oskara Hansena na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Hansen uczył na warszawskiej Akademii przez 30 lat, promując założenia Formy Otwartej wśród swoich studentów.
Do założeń Formy Otwartej nawiązuje również architektura wystawy przygotowana przez grupę projektową Centrala. W swoich formach przywołuje skojarzenia z projektami wystawienniczymi Oskara Hansena, a nielinearna narracja i możliwość swobodnego wyboru ścieżki zwiedzania sprawia, że samo zwiedzanie ekspozycji staje się doświadczeniem w duchu Formy Otwartej.
Aleksandra Kędziorek
Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De Iacobis)
Piotr Chuchla
Joanna Turek in collaboration with Sylwia Borowska and Michał Kożurno
Jakub Antosz, Marek Franczak, Szymon Ignatowicz, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek
Katarzyna Witt
Kacha Szaniawska
Jakub Jezierski
Marcel Andino Velez, Zofia Czartoryska, Bartosz Stawiarski, Kacha Szaniawska, Anna Tryc-Bromley, Iga Winczakiewicz, Daniel Woźniak
Bartosz Stawiarski i Krzysztof Maksymiuk
View of the exhibition „Oskar and Zofia Hansen. Open Form” at the MUSEUM on the Vistula, 2017, photo Bartosz Stawiarski
The event held by the Museum of Modern Art in Warsaw is the fourth
edition of the exhibition prepared by Soledad Gutiérrez, Aleksandra
Kędziorek and Łukasz Ronduda, produced by The Museum of Modern Art
in Warsaw and Museu d'Art Contemporani de Barcelona. It has already
been presented in MACBA, Barcelona (2014), Serralves Museum, Porto
(2015), and Yale School of Architecture, New Haven, US (2016). The
Warsaw edition constitutes the culmination of the exhibition’s
international tour.
The wooden house is located in a picturesque area of an oxbow lake of the River Bug in Mazovia; it is a spatial manifesto of the Open Form, which was the centre of Oskar Hansen's architectural work. The house, whose construction commenced in 1968, fully expressed these ideas and became one of very few Hansens' works that were made in accordance with their vision, without any limitations imposed by the socialist construction industry.
Spaciotemporal architecture, being easy to adapt to changeable needs of its users, seamlessly blended the interior with the exterior and contained an element of change. Constructed as a framework of life, it comes to life with the presence of people.
The Hansens’ house in Szumin is the only Polish member of the Iconic Houses Network. Thanks to the generosity and hospitality of the Hansen family, in May 2014 it was opened to the general public and is possible to visit during trips organized by the Museum of Modern Art in Warsaw.
Museum of Modern Art in Warsaw released four books dedicated to the oeuvre of the Hansens: “Leaven. On Zofia and Oskar Hansens’ by Filip Springer (together with Karakter Publishers, 2013), “Oskar Hansen – Opening Modernism. On Open Form Architecture, Art and Didactics” edited by Aleksandra Kędziorek and Łukasz Ronduda (2014), “Team 10 East. Revisionist Architecture in Real Existing Modernism” edited by Łukasz Stanek (2014) and “House as Open Form. Hansens’ Summer Residence in Szumin” (together with Karakter Publishers, 2014).
Exhibition „Oskar and Zofia Hansen. Open Form”, Museum of Modern
Art in Warsaw [link:
http://artmuseum.pl/en/wystawy/oskar-i-zofia-hansenowie-forma-otwarta],
15.09-29.10.2017
Curator: Aleksandra Kędziorek
Exhibition design: Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De
Iacobis)
Graphic design: Piotr Chuchla
Production: Joanna Turek, in collaboration with Sylwia Borowska,
Michał Kożurno
Installation: Marek Franczak, Szymon Ignatowicz, Paweł Sobczak,
Marcin Szubiak, Michał Ziętek
Educational programme: Katarzyna Witt
Catalogue editor: Kacha Szaniawska
Texts: Aleksandra Kędziorek, Marcin Wicha
Catalogue design: Jakub Jezierski
Partners of the museum: Ministry of Culture and National Heritage
of the Republic of Poland, Municipal Office of the Capital City of
Warsaw, EY, ERGO Hestia, innogy Polska S.A., Przekrój, DZP s.k.
Partner of the exhibition: Warbud S.A.
Exhibition „Oskar Hansen: Open Form”, Yale School of
Architecture, New Haven [link:
http://artmuseum.pl/en/wystawy/oskar-hansen-forma-otwarta-5],
1.09-17.12.2016
Curator: Aleksandra Kędziorek
Collaboration: Ewa Bogusz-Moore, Marta Jazowska, Alfie Koetter,
Alison Walsh
Exhibition design: Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De
Iacobis)
Installation: Andrzej Dutkanicz, Eben Kling, Jaime Kriksciun, Mark
Geist, Ritchie Zepko, Ryan Cyr, William Warden
Catalogue: Nina Rappaport, David Reinfurt
Symposium „Transit Point: Mitteleuropa”, [link:
http://architecture.yale.edu/school/events/symposium-transit-point-mitteleuropa]
8.09.2016:
Concept: Eeva-Liisa Pelkonen, Aleksandra Kędziorek
Participants: David Crowley, Vladimir Kulić, Eeva-Liisa Pelkonen,
Kevin Repp, Marci Shore, Alina Serban, Łukasz Stanek, Nicola
Suthor, Gabriela Świtek
Wystawa i sympozjum zrealizowane we współpracy z Culture.pl w
ramach projektu „Kampusy”.
Exhibition Pedagogies of Space: Oskar Hansen and Open Form,
Index, Stockholm
[http://indexfoundation.se/exhibitions/pedagogies-of-space],
11-23.08.2015
Curators: Aleksandra Kędziorek, Axel Wieder
Conference Pedagogies of Space, [link:
http://indexfoundation.se/talks-and-events/conference-pedagogies-of-space]
25-26.02.2016
Participants: Oscar Andrade Castro, Eva Diaz, Magnus Ericsson, Jens
Evaldsson, Alberto Iacovoni, Peter Lang, Kristina Lindemann, Tor
Lindstrand, Anna Molska, Christina Pech, Alina Serban, Kuba
Szreder, Sam Thorne, Floryan Zeyfang
Wystawa i konferencja zrealizowane dzięki wsparciu Instytutu Adama
Mickiewicza i Instytutu Polskiego w Sztokholmie, w ramach polskiej
prezydencji w Radzie Państw Morza Bałtyckiego.
Seminar series Open Perspectives on Oskar Hansen, La Loge,
Brussels
[https://www.la-loge.be/project/open-perspectives-on-oskar-hansen],
14-28.03.2015
Curators: Aleksandra Kędziorek, Anne-Claire Schmitz
Participants: Amica Dall (Assemble), Dag Boutsen, Matthew Claudel,
Koenraad Dedobbeler & Kris Kimpe (UP), Aleksandra Kędziorek, Lucien
Kroll, Wendelien van Oldenborgh, Aleksandra Wasilkowska
Cykl zrealizowany dzięki wsparciu Instytutu Polskiego w
Brukseli.
Exhibition Oskar Hansen: Forma Aberta, Serralves Museum of
Contemporary Art, Porto [link:
http://artmuseum.pl/en/wystawy/oskar-hansen-forma-otwarta-3],
30.01-3.05.2015
Curators: Aleksandra Kędziorek, Łukasz Ronduda
Collaboration on behalf of the Serralves Museum: Ricardo
Nicolau
Exhibition design: Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De
Iacobis, Krzysztof Syruć)
Production: Filipa Loureiro
Collaboration: Nina Gałuszka, Mateusz Maleszewski
Wystawa została zrealizowana dzięki wsparciu udzielonemu przez
Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach dofinansowania ze
środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Exhibition Oskar Hansen: Forma Abierta, MACBA, Barcelona [link:
http://artmuseum.pl/en/wystawy/oskar-hansen-forma-otwarta-2],
10.07.2014-6.01.2015
Curators: Soledad Gutierrez, Łukasz Ronduda
Curatorial collaboration and production: Aleksandra Kędziorek
Exhibition design: Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De
Iacobis, Krzysztof Syruć)
Collaboration: María Victoria Fuentes, Nina Gałuszka, Denis
Iriarte, Ewa Kozik, Mateusz Maleszewski
Wystawa została zrealizowana dzięki wsparciu udzielonemu przez
Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach dofinansowania ze
środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Research workshops Team 10 East [link:
http://artmuseum.pl/en/wydarzenia/team-east-10-warsztaty-badawcze-wydarzenie-zamkniete-dla],
8.06.2013
Concept: Łukasz Stanek
Uczestnicy: Cornelia Escher, Marcela Hanáčková, Dirk van den
Heuvel, Aleksandra Idzior, Jelica Jovanović, Aleksandra Kędziorek,
Aleksandar Kušić, Renata Margaretić Urlić, Maroje Mrduljaš, Ákos
Moravánszky, Karin Serman, Łukasz Stanek
Rezultatem warsztatów była publikacja Team 10 East: Revisionist
Architecture in Real Existing Modernism pod red. Łukasza Stanka,
wyd. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2014.
Warsztaty i publikacja zostały zrealizowane dzięki wsparciu
udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach
dofinansowania ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego i we współpracy z Fundacją ERSTE.
Conference Oskar Hansen: Opening Modernism, Museum of Modern Art
in Warsaw [link:
http://artmuseum.pl/pl/wydarzenia/oskar-hansen-otwieranie-modernizmu],
6-7.06.2013
Curators: Aleksandra Kędziorek, Łukasz Ronduda
Collaboration: Łukasz Stanek
Participants: Claire Bishop, Tamara Bjažić Klarin, David Crowley,
Tomasz Fudala, Jola Gola, Svein Hatløy, Dirk van den Heuvel,
Bartomeu Mari, Ákos Moravánszky, Maroje Mrduljaš, Joan Ockman,
Eeva-Liisa Pelkonen, Grzegorz Piątek, Felicity D. Scott, Karol
Sienkiewicz, Łukasz Stanek, Andrzej Szczerski, Sixten Rahlff, Mark
Wasiuta, Axel J. Wieder, Łukasz Wojciechowski
Organizational assistance: Katarzyna Król, Monika Stobiecka
Rezultatem konferencji była publikacja Oskar Hansen: Opening
Modernism. On Open Form Architecture, Art and Didactics pod red.
Aleksandry Kędziorek i Łukasza Rondudy, wyd. Muzeum Sztuki
Nowoczesnej w Warszawie, 2014.
Konferencja i publikacja zostały zrealizowane dzięki wsparciu
udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach
dofinansowania ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, oraz dzięki wsparciu Graham Foundation for
Advanced Studies in the Fine Arts, British Council i Instytutu
Adama Mickiewicza.
Project is supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA grants and co-financed by the Polish funds.